جک روغنی چیست و چه کاربردی دارد ؟

جک روغنی یا هیدرولیکی یک وسیله بالابر مکانیکی است که برای اعمال نیروهای زیاد یا بلند کردن بارهای سنگین به کار می‌رود. جک‌های هیدرولیکی از نیروی هیدرولیک که توسط اعمال فشار بر مایع درون سیلندرهای جک است استفاده می‌کنند. رایج‌ترین انوع جک روغنی، جک‌های به کار رفته برای بلند کردن اتومبیل است که به آنها جک کف یا جک گاراژ نیز می‌گویند و کاربرد جک روغنی به این صورت است که وسایل نقلیه مانند خودروها را به گونه‌ای بلند کنند تا تعمیرات مورد نظر یا بازرسی چشمی در زیر آن و نگهداری از اجزای داخلی خودرو به راحتی انجام شود.

جک‌ها معمولاً طبق حداکثر ظرفیت باری که می‌توانند بالا ببرند (مثلا جک 1.5 تن یا جک 3 تن) دسته‌بندی می‌شوند. بنابراین جک‌های صنعتی را می‌توان برای بارهای بسیار سنگین نیز دسته‌بندی کرد. در این نوشتار، به انواع کاربرد جک روغنی، توضیح سازوکار و ویژگی‌های این ابزار حرفه‌ای، بعضی از معایب استفاده از آنها و همچنین بهترین برندهای سازنده انواع آن پرداخته شده است.

جک روغنی چیست ؟

جک روغنی هیدرولیک بر اساس قانون پاسکال کار می‌کند. طبق این قانون، فشار در همه جهات سیال به یک اندازه وارد می‌شود. بنابراین نیروی کمی بر ناحیه کوچکتری از سیال هیدرولیک باعث ایجاد فشاری در سیال شده و با انتقال این فشار به بخش دارای مساحت بزرگتر، نیروی بیشتر در طرف دیگر آن به صورت خروجی فراهم می‌شود که می‌توان با آن اجسام بسیار سنگین را بلند کرد که خلاصه‌ای از این فرآیند در تصویر اول مقاله مشاهده می‌شود.

همان طور که در تصویر مشاهده می‌شود، طبق قانون پاسکال به دلیل توزیع یکنواخت و همه‌جانبه فشار در سیال، باید فشار در زیر دو پیستون که ارتفاعی برابر با هم دارند، با هم برابر باشد. بنابراین با توجه به اینکه فشار از تقسیم نیرو بر سطح به دست می‌آید و در سمت چپ نیروی کمتری برای ایجاد فشار ثابتی نیاز است، می‌توان با اعمال نیرو در سمت چپ، نیروی بیشتری در سمت راست برداشت کرد.

از این اصل ساده هیدرولیکی می‌توان در کاربرد جک روغنی برای بالا بردن هر چه بیشتر و آسانتر اجسام مختلف اعم از انواع ماشین‌آلات، صفحات متحرک و بسیار سنگین و جابه‌جایی انواع بار استفاده کرد. با توجه به کارایی بالا، قیمت مناسب انواع جک روغنی و آسانی کاربرد آنها در کارگاه‌های صنعتی و محیط‌های کارگاهی، تهیه و به‌کارگیری آنها برای بالا بردن انواع اجسام سبک و سنگین بسیار معمول است. همان طور که اشاره شد، جک هیدرولیک وسیله ای است که برای بلند کردن بارهای سنگین با اعمال نیرو از طریق سیلندر هیدرولیک استفاده می شود. جک های هیدرولیک بارها را با استفاده از نیروی ایجاد شده توسط فشار ایجادشده در محفظه سیلندر بلند می‌کنند.

نحوه عملکرد جک هیدرولیک

جک هیدرولیک با حرکت دادن روغن از طریق دو سیلندر از طریق پیستون پمپ فشار، نیروی لازم برای بالا بردن اجسام را تامین می‌کند، به این صورت که پیستون پمپ به عقب کشیده می‌شود و دریچه مکش را باز می‌کند و روغن را به داخل محفظه پمپ می‌کشد. سپس با فشار دادن پیستون به پایین، روغن از طریق یک دریچه تخلیه خارجی به داخل محفظه سیلندر منتقل می‌شود. سپس دریچه مکش بسته می‌شود و در نهایت فشار در داخل محفظه ایجاد می‌شود که این امر باعث بالا آمدن پیستون در محفظه و بلند کردن جسم سنگین مورد نظر خواهد شد. این فرآیند را می‌توان چندین بار تکرار کرد تا اجسام را بالاتر و بالاتر برده و در نهایت به ارتفاع دلخواه و مورد نظر رساند.

همانند سایر ابزارآلات کارگاهی موجود برای انجام یک عمل ترکیبی یا جابه‌جایی، جک‌های روغنی نیز دارای اجزای مختلفی علاوه بر پیستون و سیلندر هستند. اجزای تشکیل‌دهنده جک‌های روغنی معمولا چندین بخش هستند که از میان آنها می‌توان به پمپ، مخزن، واشر، سیلندر و پیستون متحرک اشاره کرد. جک‌های روغنی دارای انواع مختلفی بوده و برای کاربردهای متفاوتی استفاده می‌شوند و بنابراین هر کدام اجزای مختلفی دارند که می‌توان از آنها برای مصارف گوناگون استفاده کرد. در ادامه انواع کاربرد جک روغنی معرفی شده است.

• بلند کردن ماشین یا هر وسیله نقلیه دیگری برای تعویض لاستیک آن
• بلند کردن بارهای سنگین در صنایع و کارخانجات
• کاربرد جک روغنی در انواع جرثقیل‌های سبک و سنگین
• کاربرد در انواع سکوهای متحرک بالابر
• کاربرد در انواع ماشین‌آلات راهسازی و حفاری

انواع جک روغنی و کاربرد هر یک از آنها

همان طور که بیان شد، کاربرد جک روغنی در صنعت بسیار وسیع بوده و به همین دلیل انواع مختلفی از این ابزار بسیار کاربردی و مهم ساخته شده است. در ادامه سه نوع جک روغنی معرفی شده و استفاده هر یک به صورت مختصر عنوان شده است.

• جک یک راهه: جک یک راهه ابزاری است که قطر پيستون درون سیلندر جک هم‌اندازه با دسته آن است. این جک تنها دارای يک ورودی مخزن برای پمپاژ روغن است که با حرکت روغن درون سیلندر، پیستون می‌تواند جک را باز کرده و اجسام را بلند کند. همچنین پس از اتمام کار با این نوع جک‌ها، برای بسته شدن آنان باید بار همچنان بر روی آنها وجود داشته باشد چرا که از خود هیچ نیرویی ندارند.
• جک یک طرفه: جک یک طرفه نوعی از جک است که قطر دسته آن از قطر پیستون کمتر است و همچنین بر خلاف جک یک دراهه، دارای دو ورودی/خروجی است. یکی از مجراهای ورودی برای سر پیستون و ورود روغن هیدرولیک بوده و مجرای دیگر برای تهویه هوا استفاده می‌شود. همانند جک یک راهه، این جک تنها می‌تواند بار را بالا ببرد و برای پایین آوردن آن نیرویی ندارد.
• جک دو طرفه: همانند جک‌های یک طرفه، در جک‌های دو طرفه قطر دسته از قطر پیستون کوچکتر است. همچنین این جک‌ها ممکن است دو دسته در دو طرف پیستون فشار داشته باشند. در دو مجرای ورودی/خروجی روغن که هر دو نیز برای حرکت روغن استفاده می‌شوند، در صورت ورود روغن از یکی از ورودی‌ها، مجرای دیگر به عنوان خروجی عمل می‌کند. بنابراین برای پایین آوردن جک کافیست از مجرای خروجی روغن تخلیه شود.

ویژگی های جک روغنی

نگهداری و کاربرد جک روغنی به صور صحیح برای عملکرد بهینه و صحیح آن‌ها بسیار مهم و ضروری است. یکی از مهمترین راه‌ها برای جلوگیری از خراب شدن زودهنگام پلمپ‌های موجود بر روی جک هیدرولیکی، جلوگیری از قرار گرفتن در معرض فرسایش توسط عناصر خورنده است.

در هنگام عدم کاربرد جک روغنی، می‌توان از پوششی در روی آنها استفاده کرد تا از جمع شدن گردوغبار و ذرات جلوگیری شود. همچنین، نکته بسیار مهم و حائز اهمیت در استفاده از جک‌های روغنی این است که پیستون‌های متحرک همیشه باید در موقعیت جمع شده نگهداری شوند و چنانچه در هنگام کار با انواع جک پیستون ان پر و باز باشد، باید پس از پایان کار دوباره به حالت اولیه بازگردانده شود. برای مایع روغنی به کار رفته در جک هیدرولیکی، بسیاری از مایعات مختلف قابل استفاده هستند اما باید به خاطر داشت که هرگز از روغن ترمز در آنها استفاده نشود، چرا که باعث از بین رفتن پلمپ‌ها می‌شود.

صنعتگران و تکنسین‌های کارگاهی می‌توانند انواع جک‌های هیدرولیکی را تهیه کرده تا در کارگاه‌ها قادر به بلند کردن چند کیلو تا چند تن باشند. همچنین نیروی پیشران جک‌های هیدرولیکی چهار نوع منبع تغذیه است که شامل هوای فشرده، برق، بنزین و قدرت دستی است. پمپ‌های هیدرولیک دستی، ارزان‌ترین اما کندترین نوع پمپ‌های هیدرولیک موجود در بازار برای استفاده در جک‌های هیدرولیکی هستند.

معایب جک های روغنی

همانند سایر ابزارآلات صنعتی و حرفه‌ای موجود در صنعت، کاربرد جک روغنی نیز معایبی دارد که از جمله آنها می‌توان به سر و صدای زیاد، زود بالا رفتن دمای روغن هنگام کارکردن بیش از حد و همچنین کند کار کردن آنها اشاره کرد که همه این موارد باعث بروز مشکل در پیشبرد اهدف کارگاهی می‌شوند.

همچنین کثیف‌ شدن سیلندر روغن، ورود آب به درون محفظه و سیلندر روغن، گرفتگی واشرها، دمای زیاد روغن درون سیلندر و به کار بردن روغن بی‌کیفیت از جمله سایر دلایل ضعیف کار کردن جک‌های روغنی هستند. در صورتی که مهر و موم جک‌های روغنی آسیب ببیند، روغن آن می‌توان به بیرون نشت کرده و برای انجام کار بسیار خطرناک باشد. همچنین بعضی از انواع جک روغنی سرعت پایینی داشته، در صورت گرم شدن روغن درون آنها باعث انتشار بوی بد و در گاهی اوقات سمی می‌شوند و همچنین در صورتی که روغن هیدرولیک به بیرون نشت کند می‌تواند باعث ایجاد آلودگی در خاک و آب شود.